Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Terugblik
We starten in deze paragraaf in het jaarverslag met een terugblik op de risico's 2022.
Van de risico's uit de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting 2022 deden de volgende risico's zich daadwerkelijk voor:

• Omvorming groen: de in het groenbeheerplan beoogde besparing werd niet gerealiseerd doordat de omvorming van het groen en bomenbestand een langere doorlooptijd hebben dan geraamd;
• Verbonden partijen: de VRGZ heeft bij de begroting geen nieuwe verdeelsystematiek vastgesteld waardoor de taakstelling niet gerealiseerd werd. Bij de eerste bestuursrapportage verwerkten we dit in onze begroting;
• Niet kunnen invullen vacatures met als gevolg hogere werkdruk en kans op verzuim: in 2022 moesten we de post Structurele afwezigheid ophogen vanwege de vervanging van zieke medewerkers en een hoger ziekteverzuim;
• Grondexploitatie: door de stijging van rente en prijzen moesten we in 2022 een hogere verliesvoorziening treffen voor verliesgevende projecten.

Na het opstellen van de begroting 2022 meldden we nog het risico van prijsstijgingen als gevolg van de Oekraïne -oorlog, dat risico deed zich ook voor in 2022 en verwerkten we in de eerste bestuursrapportage.

Vooruitblik
De vooruitblik gaat uit van de actualisatieslag die we deden op de risico's van de begroting 2023.
 In totaal identificeerden we 39 risico's. Voor de leesbaarheid van deze paragraaf beschrijven we in het risicoprofiel alleen de 10 risico's met het grootste effect op het weerstandsvermogen. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen rekenen we wel alle risico's door.  Dit doen we met behulp van een Monte Carlo simulatie, die we ook gebruiken voor het bepalen van de benodigde risicoreserve voor de grondexploitatie. De uitkomst van de Monte Carlo simulatie voor de risico's, exclusief grondexploitatie, is 17.220.545 euro. Het risicoprofiel van de grondexploitatie is 10.365.434 euro, waardoor het totale risicoprofiel van de gemeente 27.585.979 bedraagt.

Top 10 financiële risico’s

Toelichting risico's
Sanering komt voor rekening van gemeente
Bij de milieusanering in Spijk is er een risico dat de gemeente probleemeigenaar wordt. De kosten voor het uitvoeren van de sanering kunnen hoog zijn. Dat heeft impact op het weerstandsvermogen van de gemeente. In de loop van 2022 ondertekenden we een intentieverklaring voor een verkenningstraject waarin betrokken partijen vanuit ieders belang gezamenlijk zoeken naar een oplossing. De scenario's richten zich voor de middellange termijn op een combinatie van mogelijke functies: energie, sport en recreatie. De gesprekken verlopen constructief en we hopen in de loop van 2023 tot een concrete oplossing te komen, die het risico van de gemeente aanzienlijk kan verlagen. Vanwege de constructieve insteek in de verkenning verlaagden we voor de jaarrekening de kans van optreden van het risico van 90% naar 70%.

Personeelstekorten bij zorgaanbieders
De krapte op de arbeidsmarkt in de zorgsector is urgent en dagelijks voelbaar. Het risico bestaat dat de formatie niet op orde is, er gaten vallen en afgesproken prestaties om die reden niet kunnen worden gerealiseerd. Wij zien hierdoor wachtlijsten bij zorginstellingen ontstaan. Omdat de gemeente verantwoordelijk is voor die cliënten die nog niet door de instellingen geholpen kunnen worden lopen de wachtlijsten bij het gemeentelijk Team Sociaal óók op. Hierdoor kunnen ook de problemen van de cliënten veranderen met onvoorspelbare financiële effecten. Een oplossing, die we kunnen inzetten en ook extra geld kost, is het extra inhuren van capaciteit bij Team Sociaal. De kans van optreden van het risico is zeer groot, 90%.

Hogere lasten als gevolg van te betalen Vennootschapsbelasting
De gemeente moet Vennootschapsbelasting betalen over behaalde winst op economische activiteiten. In West Betuwe is de grondexploitatie de voornaamste economische activiteit. Voor het bepalen van de fiscale winst gelden andere regels dan het Besluit begroten en verantwoorden. De omvang van de  kosten van de Vennootschapsbelasting is vooraf moeilijk in te schatten.  In 2023 onderzoeken we wel hoe we hier beter op kunnen sturen.

Niet sluitende rittenregistratie dienstauto's
Bij het gebruik van dienstvoertuigen wordt er een ritregistratie bijgehouden. Dit is zonder ritregistratie-systeem moeilijk sluitend te krijgen en de vraag is of dit door de belastingdienst geaccepteerd wordt. Een controle kan nu tot hoge boetes leiden.
Een ritregistratie-systeem is snel in te voeren en kosten zijn relatief laag dus we onderzoeken in 2023 hoe we dit kunnen invoeren..

Hogere lasten als gevolg van de risico analyse van de AVRI
De AVRI heeft in haar paragraaf weerstandsvermogen in de jaarstukken beschreven in hoeverre de risico's niet zijn afgedekt. Het aandeel van de gemeente West Betuwe in dat bedrag is maximaal 500.000. De kans dat dit risico optreedt, schatten wij op gemiddeld, 50%.

Ontdekken van drugslabs en hennepkwekerijen
Door toegenomen drugscriminaliteit en het opsporen van ondermijningsactiviteit in combinatie met de meldingsbereidheid via Meld Misdaad Anoniem (MMA) is de kans groter dat drugslabs en hennepkwekerijen ontdekt worden. Dit gaat gepaard met hogere handhavingskosten en mogelijke kosten van sanering die niet verhaald kunnen worden.  We schatten het risico in omvang op een bedrag tussen 250.000 en 500.000 euro met een zeer hoge kans dat het risico zich voordoet.

Derving legesinkomsten door invoering Wet kwaliteitsborging bouw
Op 1 januari 2024 treedt (gekoppeld aan de Omgevingswet) de Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb) in werking. Deze Wkb heeft tot gevolg dat gemeenten (of uitvoeringsdiensten) voor omgevingsvergunningsaanvragen in gevolgklasse 1 de bouwtechnische toets niet meer uitvoeren, wat leidt tot minder verhaalbare legeskosten. Uit berekeningen (op basis van huidige hoeveelheid aanvragen) blijkt dat dit leidt tot een structurele derving van 250.000 tot 500.000 euro per jaar. Mogelijk wordt (een deel van) de derving van de leges door de Wkb door het Rijk gecompenseerd. Dat wordt een half jaar voor inwerkingtreding van de wet bekendgemaakt. De kans dat dit risico zich daadwerkelijk voordoet, waarderen we daarom op 50%.

Niet kunnen invullen openstaande vacatures noch kunnen inhuren
Door de krapte op de arbeidsmarkt voor werkgevers blijven vacatures (langdurig) openstaan. Dit veroorzaakt regelmatig de nodige inzet van inhuurpersoneel. Daar waar ook inhuur niet beschikbaar is leidt dit tot een hogere belasting van collega’s met als gevolg een risico op verzuim en niet uitgevoerde werkzaamheden. Ofwel tot hogere kosten van inhuur. De kans is zeer groot dat dit risico zich voordoet. Momenteel en de komende jaren blijft de arbeidsmarkt voor werkgevers erg moeilijk. Indien er gemiddeld 4 vacatures niet of langdurig niet ingevuld kunnen worden dient rekening te worden gehouden met dubbele loonkosten (het beschikbare vacaturegeld is reeds begroot). Mocht als gevolg van de niet ingevulde vacatures verzuim bij eigen personeel ontstaan door verhoogde werkdruk zal het verzuimpercentage stijgen. Het totale risico loopt op tot 500.000 euro. Omdat we in 2023 actief inzetten op het nieuwe concept Flexibele kern en uitgebreide arbeidscommunicatie verlagen we de kans dat het risico optreedt van 90% naar 50%.

Verlofstuwmeer personeel
Vanwege de fusie en de hoge werkdruk heeft een aantal medewerkers een stuwmeer aan bovenwettelijke verlofuren opgebouwd. Hiervoor hebben we, met uitzondering van het aandeel dat actief gespaard wordt, geen voorziening of reserve opgenomen. In totaal bedraagt het stuwmeer aan het einde van 2022 in geld een bedrag van 1.200.000 euro. Niet alle medewerkers zullen dit stuwmeer in 2022 opnemen, daarom schatten we de kans dat dit risico zich voordoet op 25%.

Hogere risico's GGD
De GGD heeft in haar paragraaf weerstandsvermogen in de jaarstukken beschreven in hoeverre de risico's niet zijn afgedekt. Het aandeel van de gemeente West Betuwe in dat bedrag is maximaal 250.000 euro. De kans dat dit risico optreedt, schatten wij op zeer hoog, 90%.

Risico' s  grondexploitatie
Naast de risico’s in de tabel is voor de grondexploitatie berekend welke risicoreserve nodig is. Deze berekening is gemaakt op basis van een zogenoemde Monte Carlo simulatie, waarbij de risico's veelvuldig worden doorgerekend. Op de uitkomst van die berekening passen we geen weging meer toe.  In het meerjarenprogramma grondexploitatie (MPG) is hiervoor een bedrag berekend van in totaal 10.365.434 euro. Hiervan is een bedrag van 4.679.717 berekend voor de risico's van bedrijventerreinen, voornamelijk Hondsgemet noord. Voor 5.685.717 zijn er risico's bij de woningbouwprojecten. Dit risicobedrag betreft voornamelijk De Plantage en Molenblok. Ook hier zien we een forsere toename in bepaalde risico’s, zoals enorme kostenstijgingen mede veroorzaakt door de oorlog in Oekraine, rentestijgingen door de Europese Centrale Bank en risico’s met betrekking tot de verkeerssituatie rondom de provinciale weg, met alle mogelijke vertragingen als gevolg. Er is een algemene reserve grondexploitatie, die groot genoeg is om de risico’s in de grondexploitatie te kunnen opvangen.